دوره قاعدگی که بیش از یک هفته طول بکشد، نه تنها زندگی روزمره را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند باعث نگرانی و استرس زیادی شود. اگر شما هم با خونریزی طولانی رحم دست و پنجه نرم می‌کنید، بدانید که تنها نیستید. این وضعیت که در علم پزشکی با نام منوراژی (Menorrhagia) شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین شکایات زنان در مراجعه به پزشک است. اما سوال اصلی اینجاس: علت خونریزی طولانی رحم چیست؟ آیا این یک علامت خطرناک است یا می‌توان آن را نادیده گرفت؟
در این مقاله جامع، به طور کامل به بررسی دلایل مختلف خونریزی شدید و طولانی مدت قاعدگی می‌پردازیم، علائم خطر را مشخص می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چه زمانی باید برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی طولانی رحم یا منوراژی دقیقاً چیست؟
قبل از هر چیز، باید بدانیم چه چیزی به عنوان یک پریود طولانی یا شدید تعریف می‌شود. اگر هر یک از شرایط زیر را تجربه می‌کنید، ممکن است دچار منوراژی باشید:
- مدت زمان طولانی: دوره قاعدگی شما بیش از ۷ روز طول می‌کشد.
- خونریزی شدید: مجبور به تعویض پد بهداشتی یا تامپون در هر ساعت و برای چندین ساعت متوالی هستید.
- استفاده از محافظ دوگانه: برای جلوگیری از نشت خون، به استفاده همزمان از پد و تامپون نیاز دارید.
- دفع لخته‌های خون بزرگ: لخته‌هایی بزرگتر از یک سکه ۲۵ تومانی (یا به اندازه یک انگور) دفع می‌کنید.
- علائم کم‌خونی: به دلیل خونریزی شدید، دچار علائمی مانند خستگی مفرط، ضعف، تنگی نفس یا سرگیجه می‌شوید.
- اختلال در زندگی: خونریزی آنقدر شدید است که شما را از انجام فعالیت‌های روزانه باز می‌دارد.
قطع نشدن خونریزی پریود یک مشکل جدی است که نباید نادیده گرفته شود، زیرا می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی دیگری مانند کم‌خونی فقر آهن شود.
علل شایع خونریزی طولانی رحم
دلایل منوراژی را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد: مشکلات هورمونی، مشکلات ساختاری رحم، و سایر بیماری‌ها یا داروها.
دسته اول: علل هورمونی
تعادل دقیق بین هورمون‌های استروژن و پروژسترون، چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کند. هر عاملی که این تعادل را بر هم بزند، می‌تواند باعث خونریزی طولانی و شدید رحم شود.
۱. عدم تعادل هورمونی: در یک چرخه طبیعی، استروژن باعث ضخیم شدن دیواره رحم (آندومتر) شده و پروژسترون آن را برای بارداری آماده می‌کند. اگر بارداری رخ ندهد، سطح هورمون‌ها افت کرده و پریود اتفاق می‌افتد. در چرخه‌هایی که تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود (چرخه‌های بدون تخمک‌گذاری)، سطح پروژسترون پایین می‌ماند و استروژن به ضخیم شدن بیش از حد دیواره رحم ادامه می‌دهد. در نهایت، این دیواره ضخیم به صورت نامنظم و با خونریزی شدید و طولانی فرو می‌ریزد. این وضعیت در نوجوانانی که به تازگی پریود شده‌اند و زنانی که به یائسگی نزدیک می‌شوند (دوران پیش از یائسگی) شایع‌تر است.
۲. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): PCOS یک اختلال هورمونی شایع است که باعث چرخه‌های قاعدگی نامنظم و عدم تخمک‌گذاری می‌شود. این امر منجر به همان عدم تعادل هورمونی ذکر شده در بالا و در نتیجه، پریودهای طولانی و شدید می‌شود.
۳. مشکلات تیروئید: کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) می‌تواند تعادل هورمونی بدن را مختل کرده و باعث خونریزی شدید قاعدگی شود.
دسته دوم: علل ساختاری رحم
گاهی اوقات مشکل در خود ساختار رحم نهفته است که باعث خونریزی غیرطبیعی می‌شود.
۱. فیبروم‌های رحمی (Uterine Fibroids): فیبروم‌ها توده‌های عضلانی خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. این توده‌ها بسیار شایع هستند و بسته به اندازه و محل قرارگیری‌شان، می‌توانند سطح داخلی رحم را افزایش داده و مانع از انقباض صحیح آن برای کنترل خونریزی شوند. فیبروم‌ها یکی از اصلی‌ترین علل خونریزی شدید و طولانی پریود هستند.
۲. پولیپ‌ها (Polyps): پولیپ‌ها توده‌های کوچک و اغلب خوش‌خیمی هستند که از دیواره داخلی رحم (آندومتر) یا دهانه رحم رشد می‌کنند. این توده‌های شکننده می‌توانند باعث خونریزی نامنظم، لکه بینی بین پریودها و طولانی شدن دوره قاعدگی شوند.
۳. آدنومیوز (Adenomyosis): در این وضعیت، بافتی که به طور طبیعی دیواره داخلی رحم را می‌پوشاند (آندومتر)، به داخل دیواره عضلانی رحم نفوذ کرده و در آنجا رشد می‌کند. این بافت نابجا در طول چرخه قاعدگی ضخیم شده و خونریزی می‌کند که نتیجه آن بزرگ شدن رحم، پریودهای بسیار دردناک و خونریزی طولانی رحم است.
دسته سوم: سایر دلایل پزشکی و دارویی
۱. دستگاه‌های داخل رحمی (IUD): یکی از عوارض جانبی شناخته شده دستگاه IUD مسی (غیر هورمونی)، افزایش خونریزی و درد قاعدگی، به خصوص در ماه‌های اول استفاده است
IUD های هورمونی نیز ممکن است در ابتدا باعث خونریزی نامنظم شوند، اما معمولاً در درازمدت حجم خونریزی را کاهش می‌دهند.
۲. مصرف برخی داروها: داروهای ضدالتهابی (مانند آسپرین) و داروهای ضدانعقاد خون (رقیق‌کننده‌های خون) می‌توانند توانایی بدن برای لخته کردن خون را کاهش داده و منجر به خونریزی شدیدتر و طولانی‌تر شوند.
۳. عوارض مرتبط با بارداری: خونریزی شدید و طولانی می‌تواند نشانه‌ای از یک بارداری خارج از رحم یا سقط جنین باشد. هرگونه خونریزی غیرطبیعی در صورت احتمال بارداری، باید فوراً توسط پزشک بررسی شود.
۴. بیماری‌های زمینه‌ای و سرطان: اگرچه کمتر شایع است، اما خونریزی طولانی رحم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری باشد:
- بیماری‌های انعقادی خون: اختلالاتی مانند بیماری فون ویلبراند (Von Willebrand disease) که ارثی هستند، می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند.
- بیماری التهابی لگن (PID): عفونت دستگاه تناسلی می‌تواند باعث خونریزی غیرطبیعی شود.
- سرطان: سرطان رحم، دهانه رحم یا تخمدان، می‌تواند با خونریزی غیرطبیعی، به خصوص در زنان یائسه یا نزدیک به یائسگی، خود را نشان دهد. به همین دلیل است که هرگز نباید خونریزی غیرطبیعی را نادیده گرفت.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
قانون کلی این است: هر زمان که الگوی قاعدگی شما تغییری کرد که باعث نگرانی‌تان شد، به پزشک مراجعه کنید. به خصوص در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
- خونریزی شما آنقدر شدید است که فعالیت‌های روزمره شما را مختل می‌کند.
- علائم کم‌خونی مانند خستگی شدید، رنگ‌پریدگی یا تنگی نفس دارید.
- خونریزی شما بیش از ۷ روز طول می‌کشد.
- بین پریودها یا بعد از رابطه جنسی دچار لکه بینی یا خونریزی می‌شوید.
- پس از یائسگی دچار هرگونه خونریزی واژینال شده‌اید.
روش‌های تشخیص و درمان خونریزی طولانی رحم
پزشک برای یافتن علت خونریزی طولانی رحم، ابتدا شرح حال کاملی از شما می‌گیرد و معاینه لگن انجام می‌دهد. سپس ممکن است یک یا چند مورد از روش‌های تشخیصی زیر را توصیه کند:
- آزمایش خون: برای بررسی کم‌خونی، مشکلات تیروئید و اختلالات انعقادی.
- تست پاپ اسمیر: برای بررسی سلول‌های دهانه رحم.
- سونوگرافی لگن: یک روش تصویری عالی برای مشاهده رحم، تخمدان‌ها و تشخیص فیبروم، پولیپ یا آدنومیوز.
- نمونه‌برداری از آندومتر (بیوپسی): پزشک نمونه کوچکی از بافت داخلی رحم را برای رد کردن احتمال سرطان یا پیش‌سرطان برمی‌دارد.
- هیستروسکوپی: یک دوربین باریک از طریق واژن وارد رحم می‌شود تا پزشک بتواند داخل آن را به طور مستقیم مشاهده کند.
درمان خونریزی طولانی رحم کاملاً به علت اصلی، شدت علائم و تمایل شما برای بارداری در آینده بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
درمان‌های دارویی:
- مکمل آهن: برای درمان کم‌خونی.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن که می‌تواند به کاهش خونریزی و درد کمک کند.
- قرص‌های ضدبارداری یا IUD هورمونی: برای تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش خونریزی.
- داروهای هورمونی (پروژسترون): برای اصلاح عدم تعادل هورمونی.
- ترانگزامیک اسید: دارویی غیرهورمونی که به لخته شدن خون کمک کرده و جریان خون را کاهش می‌دهد.
روش‌های جراحی:
- اتساع و کورتاژ (D&C): تراشیدن لایه داخلی رحم که هم تشخیصی و هم درمانی است.
- جراحی برداشتن فیبروم (میومکتومی) یا پولیپ (پولیپکتومی).
- تخریب آندومتر (Ablation): از بین بردن دیواره داخلی رحم. (این روش برای زنانی است که دیگر قصد بارداری ندارند).
- هیسترکتومی (Hysterectomy): برداشتن کامل رحم که به عنوان آخرین راه‌حل در موارد بسیار شدید در نظر گرفته می‌شود.
سخن پایانی:
خونریزی طولانی رحم یک مشکل شایع است که نباید آن را به عنوان بخشی “عادی” از زندگی یک زن پذیرفت. این وضعیت قابل تشخیص و درمان است. نادیده گرفتن آن نه تنها کیفیت زندگی شما را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند به کم‌خونی شدید و مشکلات دیگر منجر شود. با مراجعه به پزشک و یافتن علت اصلی، می‌توانید راهکار درمانی مناسب خود را پیدا کرده و کنترل سلامت خود را دوباره به دست بگیرید.
